Volgens Wikpedia is ‘woke’ een term, die al in 1938 werd gebruikt in de Afro-Amerikaanse samenleving en opriep om ‘wakker te blijven’ voor racistisch gedrag. In de Afro-Amerikaanse gemeenschap ontwikkelt het begrip zich tot een waarschuwing. Het is dan ook niet onlogisch, dat de term tijdens de Black Live Matters-demonstraties wereldwijd gemeengoed wordt. Hand in hand met de Black Live Matters-organisatie wordt ze ook steeds meer ‘politiek correct’.

Momenteel staat ‘woke’ steeds meer voor mensen, die vrijheid vragen maar geen vrijheid geven. Het zijn mensen, die tolerantie verwachten maar niet tolerant zijn. Het zijn mensen, die strijden voor gelijkwaardige positie, maar andersdenkenden niet gelijkwaardig behandelen. Door alle liberale waarden in een eigen, beperkte context te plaatsen bedreigen ze het liberalisme in haar kern. Kun je dan als liberaal wel ‘woke’ zijn?

De verwatering van het liberalisme

Als leidende politieke filosofie staat het liberalisme al langere tijd onder druk. In de eeuw tussen de liberale doorbraak in 1848 en het einde van de Tweede Wereldoorlog adopteerden diverse politieke stromingen – vaak onbewust – liberale grondwaarden en voegden daar hun eigen elementen aan toe. Filosofieën als socialisme of confessionalisme erkennen de noodzaak van bottom-up elementen. Tegelijkertijd vervlechten ze deze principes met typische top-down-elementen. Sinds het begin van de 20^e eeuw halen ze met deze mix steeds vaker het landsbestuur en geleidelijk aan raken de liberalen het zicht kwijt op hetgeen nu typisch liberaal is en wat voortkomt uit een verwaterend compromis.

Het resultaat is een samenleving waarin verschillende politieke filosofieën verstrengend zijn geraakt op liberale fundamenten als een grondwet, onafhankelijke rechtstaat en vrijheid van meningsuiting. In deze samenleving is het zicht op het liberale element in deze samenleving steeds meer diffuus en krijgt de kritiek op het (neo-)liberalisme steeds meer voet aan de grond. Wellicht is de confrontale aanval op de liberale waarden door de ‘woke’-beweging wel een geweldig wake-up moment.

Wat zijn de voordelen van ‘woke’?

Een belangrijk voordeel van de ‘woke’-beweging is de aandacht voor de grote ongelijkwaardigheid van (in eerste instantie) niet-blanke burgers. Net als de adel destijds en de bourgeoisie daarna dreigt de liberale samenleving een commune te worden, die haar eigen belangen verdedigt tegen nieuwe groepen. Daarmee blokkeren we de gelijkwaardigheid waar we juist voor open moeten staan.

Tegelijkertijd doet de ‘woke’-beweging steeds nadrukkelijker wat ze de liberale samenleving verwijt: ze sluit anderen actief uit. Daarmee verstoren ze de (te langzaam?) ontluikende balans binnen een samenleving met meer culturen, meer huidskleuren en meer invalshoeken dan ooit tevoren. De grote vraag is of de verschillen in ontwikkeling moeten worden opgelost door een niet-liberale revolutie of door een liberale evolutie. Het scheelt maar 1 letter en toch een wereld van verschillende overtuigingen.

Kan een liberaal ‘woke’ zijn?

Als ik uitga van de oorsprong van ‘woke’ dan kunnen liberalen niet alleen ‘woke’ zijn, maar moeten ze dat ook zijn. Juist de verschillende behandeling van verschillende groepen mensen maakt dat het liberalisme in de kern wordt getoetst. Gelijkwaardigheid maakt geen verschil in geloof of huidskleur en doet niet aan grenzen. Het staat in onze grondwet, maar we weten dat de uitvoering stokt. De centrale vraag in deze ontwikkeling lijkt te zijn of wij mogen vragen van anderen wat zij van ons vragen: liberalisme. Het liberalisme is immers niet iets waarbij je kunt opeisen, maar meer waarbij je dient te geven. Als er een partij is die vrijheid niet aan een ander gunt verstoort dit de mogelijkheid om vrij te zijn als samenleving.

Laten wij daarom anderen vrijheid gunnen en ook van anderen vragen om het ons te gunnen. Vanuit dit uitgangspunt kunnen we bepalen waar de hapering(en) zit(ten).

Met liberale groeten,

Peter Lamberts