Vanuit de basistheorie van het liberalisme wordt vrijheid door de overheid beschikbaar gesteld aan de burger. De burger krijgt hierdoor de gelegenheid om zijn/haar talenten te ontdekken en zo goed mogelijk te ontwikkelen. Op zich staat hier niets bijzonders. 

Als je dit tekent dan krijg je het beeld zoals dit bovenaan dit artikel te vinden is. Met behulp van deze tekening zie je meteen het verwijt aan het liberalisme helder in beeld: je ziet een hele heldere band tussen de overheid en de individuele burger, maar je ziet geen band tussen de burgers onderling. Het verwijt van egoïsme - zo vaak gericht op het liberalisme - lijkt daardoor logischer.

Wat ik me nu al enige maanden afvraag is het volgende:

• Iedere liberaal vindt 'vrijheid' het allerbelangrijkste;
• Iedere liberaal vindt dat de samenleving 'bottom-up' moet worden opgebouwd;

Waarom zetten liberalen zich er - individueel - dan niet voor in

• om 'vrijheid' beschikbaar te stellen voor andere individuen,
• laten ze het beschikbaar stellen van vrijheid over aan de overheid ('top-down')
• en houden ze hun eigen vrijheid (als een soort bezit) voor zichzelf?

Dit simpele uitgangspunt in 2 bullits in combinatie met een heldere vraag (in 3 bullits) zijn de basis voor een denkrichting, die stap-voor-stap het hele beeld van het liberalisme - zoals we dat allemaal kennen - op z'n kop zet. De vraag namelijk wat het doet met een samenleving waarin mensen zich inzetten om elkaar meer vrijheid te gunnen? Feitelijk gebeurt dit al volop, maar dat past maar heel mondjesmaat in de liberale theorieën. En wat krijgen we voor een samenleving waarin de overheid niet alleen - op objectieve basis - vrijheid schenkt aan haar burgers, maar ook zorgt dat burgers niet tussen de overheid en andere burgers in kunnen staan om die andere burgers hun vrijheid te ontnemen? Alle weerstand rondom de cultuurverschillen met o.a. islamitische immigranten komt hier uit voort. Het algemene ongemak rondom de dwingende acties van Extinction Rebellion (en andere activistische bewegingen) zit hier ook in. Er zijn veel meer voorbeelden te noemen van maatschappelijke ontwikkelingen waarbij de vrijheden vanuit de overheid niet bij de burger komen door inzet van bepaalde burgers. 

Juist het liberalisme heeft hier een antwoord op, maar dan moeten liberalen wel open gaan staan voor de insteek dat een liberale samenleving pas in haar kracht komt als ze bottom-up is georganiseerd en hierbij vrijheid centraal stelt. Dan kan het niet anders dan dat burgers gemotiveerd worden om elkaar vrijheid te geven; direct of via een opdracht aan de overheid. Ik zal hier de komende maanden in volgende berichten dieper op ingaan.

Peter Lamberts