Vrijheid en gezag worden soms als tegenpolen gezien, maar in een liberale samenleving zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vrijheid kan alleen bestaan binnen een rechtsstaat die haar actief beschermt. Als wetten niet worden gehandhaafd, als instituties gezag verliezen en als intolerantie wordt getolereerd, verwordt vrijheid tot vrijblijvendheid - en uiteindelijk tot instabiliteit.

Antisemitisme is hierin een cruciale graadmeter. De recente toename van antisemitische uitingen, vaak vermomd onder een doorzichtige mantel van antizionisme, en radicale demonstraties in Nederland laat niet alleen zien dat de Joodse gemeenschap onder druk staat, maar ook dat het gezag van de overheid wordt uitgedaagd. Wanneer wetshandhaving faalt op dit terrein, ondermijnt dat de fundamentele principes van onze liberale democratische rechtsstaat.

Een breder probleem: de aantasting van het gezag

De demonstraties waarin antisemitische leuzen worden gescandeerd en (terroristisch) geweld wordt vergoelijkt, laten een verontrustende trend zien. Het probleem is niet alleen de haat die wordt uitgesproken, maar het feit dat dit steeds openlijker en met steeds minder consequenties gebeurt.

• Demonstranten houden zich niet meer aan de spelregels van de rechtsstaat. De vrijheid van meningsuiting wordt gebruikt als schild om oproepen tot geweld te rechtvaardigen, terwijl het respect voor democratische instituties afneemt.
• Handhavers aarzelen om op te treden. Uit angst voor escalatie of politieke gevoeligheid wordt vaak gekozen voor terughoudendheid, wat de indruk wekt dat wetgeving selectief wordt toegepast.
• De openbare ruimte wordt een vrijplaats voor extremisme. Waar het gezag van de staat niet meer wordt gehandhaafd, nemen radicale groepen die ruimte in - met gevolgen die verder reiken dan antisemitisme alleen.

Duitse doortastendheid als voorbeeld

Waar Nederland worstelt met besluiteloosheid, heeft Duitsland een duidelijke lijn getrokken. Demonstraties waarin antisemitische leuzen werden geuit, zijn daar met kordaat beëindigd, en radicale organisaties die haat verspreiden zijn aangepakt. Duitse politieke leiders spreken zich bovendien nadrukkelijk uit: antisemitisme en radicalisering worden niet gezien als geïsoleerde problemen, maar als bedreigingen voor de democratische orde.

Dit is een benadering die Nederland ook moet hanteren. Niet door disproportioneel op te treden, maar door duidelijk te maken dat de liberale democratische rechtstaat geen vrijblijvend project is.

Wat de VVD moet doen

Als liberale partij kan en mag de VVD zich niet terughoudend opstellen in deze discussie. Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid, en ze vraagt om verdediging wanneer ze wordt uitgedaagd. Daarom moet de VVD zich uitspreken voor een steviger en consequenter optreden tegen antisemitisme en de ondermijning van het gezag.

Daarbij horen drie concrete maatregelen:

1. Geen tolerantie voor haatzaaiende demonstraties
   • Demonstraties waarin antisemitische of gewelddadige leuzen worden geroepen, ook als dat gebeurt in talen zoals het Arabisch, moeten onmiddellijk worden beëindigd. De wet biedt hier al de ruimte voor, maar de uitvoering blijft achter.
2. Een harde aanpak van extremistische organisaties
   • Islamistische en radicaal-linkse netwerken die antisemitisme verspreiden, moeten worden aangepakt via juridische middelen, financiële sancties en in sommige gevallen een algeheel verbod. Een helderdere, proactieve lijn, ook vanuit het Openbaar Ministerie, is noodzakelijk.
3. Duidelijk politiek leiderschap en herwaardering van gezag
   • Bestuurders en politici moeten een heldere norm stellen: de democratische rechtsstaat stelt grenzen, en wie die overschrijdt, kan rekenen op harde maatregelen. Zwakte en vaagheid creëren alleen ruimte voor verdere radicalisering.

Conclusie: vrijheid moet actief beschermd worden

Een liberale samenleving kan alleen functioneren als haar instituties geloofwaardig en gezaghebbend zijn. Als demonstranten zonder consequenties oproepen tot geweld, als wetshandhaving aarzelt en als politieke leiders ontwijkende taal blijven gebruiken, brokkelt dat gezag af - en daarmee ook de vrijheid die we als samenleving koesteren.

De VVD moet hierin het voortouw nemen. Niet uit drang naar harde maatregelen, maar uit de overtuiging dat een sterke, liberale democratie niet alleen rechten garandeert, maar ook de verantwoordelijkheid heeft om haar kernwaarden te verdedigen. En een absoluut fundamentele kernwaarde van onze liberale democratie is: minderheden beschermen.

Remco Yitzak Cooremans