Binnen de VVD is ‘vrijheid’ een centraal thema en als je luistert naar diverse andere partijen dan herken je deze voorkeur volop. Dit is echter niet zo logisch als je bedenkt dat de vrijheid van liberalen niet dezelfde is als de vrijheid van diverse andere politieke stromingen. Het geeft wel een handvat om duidelijk aan te geven waarin het liberalisme van andere politieke stromingen verschilt.

Socialisme kiest voor de zwakkeren

Het socialisme denkt in groepen en komt op voor de zwakkeren in de samenleving. Socialisten zijn (veelal) zelf geen lid van de zwakkere groep, maar stellen zich wel op het standpunt dat ze hun positie moeten gebruiken om de door hen als ‘zwakkeren’ bepaalde groep te helpen.  Van oudsher is dit de werkende onderklasse, maar sinds deze groep nog maar in beperkte mate als ‘zwakkere groep’ kan worden gezien zoekt het socialisme naar nieuwe doelgroepen. Hierbij komen specifieke o.a. niches binnen de LHBTIQ-gemeenschap, vluchtelingen, dieren en planten naar voren.

Het nadeel van het denken in groepen is dat enkelen binnen deze groep, die niet passen binnen het gewenste plaatje niet worden gezien om het gewenste plaatje van de gehele groep intact te kunnen houden. Uiteindelijk willen socialisten de zwakkere groep helpen en dan past het niet dat leden uit de groep zich misdragen of aangeven dat ze helemaal niet geholpen willen worden, zoals socialisten het zich voorstellen. Dit betekent dat ze doen alsof de misdragingen er niet zijn of dat de wens om zelfstandig te zijn niet bestaat.

Willen socialisten vrijheid? Ja, ze willen wel vrijheid, maar ze willen vrijheid specifiek voor hun groep in lijn met de hulp, die ze voor de betreffende groep voor ogen hebben. Deze benadering betekent dat de hulp aan de zwakkere groep ten koste mag gaan van leden buiten deze zwakkere groep. Als we kijken naar het conflict tussen de Joden en de Palestijnen zien we ook dat het beeld van de zwakkere kan verschuiven: vroeger waren Joden de zwakkere waar je voor op moest komen (zowel in het licht van de Holocaust als in het licht van de vele aanvallen op Israël door de vele Arabische buren), maar sinds enige jaren is Israël duidelijk de bovenliggende partij en zijn zeker de Palestijnen de zwakkere partij. Dit leidt er toe dat binnen socialistische kring de vrijheid van de Palestijnen zwaarder weegt dan de vrijheid van de Joden.

Conservatieven kiezen voor het bekende

Met de opkomst van de PVV keert het conservatisme weer sterk terug in het Nederlandse politieke landschap. Net als socialisten denken conservatieven in groepen alleen kiezen zij niet voor de zwakkeren, maar voor het bekende en vertrouwde. Als we naar het programma van de PVV kijken dan komt dit terug in een voorkeur voor het behoud van de sociale voorzieningen (daarin zijn ze heel links) in combinatie met een voorkeur voor het behoud van culturele waarden (daarin zijn ze heel rechts).

In de beoordelingen van het conflict tussen de Joden en de Palestijnen leidt dit tot een volledig tegengestelde keuze dan bij de socialisten: de Joodse cultuur is vertrouwd en wordt derhalve gesteund en de Arabische / Islamitische cultuur is bedreigend voor hetgeen we hebben opgebouwd en wordt daarom afgewezen. Door te denken in groepen zie je ook hier dat er geen ruimte is voor de gedachte dat Joden ook fouten kunnen maken en ook de onmogelijkheid om open te staan voor individuele leden uit de Arabische samenleving die willen integreren.

Willen conservatieven vrijheid? Ja, ze willen vrijheid, maar ze willen vrijheid specifiek voor hun groep in lijn met het (geromantiseerde) beeld dat ze hebben van hun vertrouwde wereldbeeld. Daarbij mag deze vrijheid ten koste gaan van de vrijheid van groepen, die niet voldoen aan dit (geromantiseerde) wereldbeeld. Als we dan kijken naar het conflict tussen de Joden en de Palestijnen zien we dan ook een volledig tegengesteld beeld, omdat nu de Joden staan voor het vertrouwde en de Palestijnen voor de bedreiging. Dit leidt er toe dat er binnen conservatieve kring geen enkel mededogen bestaat met de Palestijnse burger, die ingeklemd zit tussen Hamas en de Israëlische regering.

Confessionelen kiezen voor hun eigen confessionele groep

Waar socialisten kiezen voor zwakkeren en conservatieven voor het bekende daar kiezen confessionelen voor hun eigen confessionele groep. Wat hetzelfde is dat ze denken in groepen en dat ze de slechte gedragingen van hun eigen groep negeren en de slechte gedragingen bij andere groepen extra belichten. Ook al zijn dit dezelfde gedragingen!

In de beoordeling van het conflict tussen de Joden en de  Palestijnen hebben in ieder geval de Christenen een dingetje. In de kern raakt het henzelf niet, maar ze hebben wel betrokkenheid met andere confessionele groepen. Hier zie je wel het verschil tussen de conservatieve invloeden, die bij confessionele traditioneel heel sterk zijn (en dan steunen ze de verdrukte Joden uit schaamte voor de Holocaust – hiervoor was Jodenvervolging geen issue binnen de Christelijke wereld) en de socialistische invloeden, die ook sterk aanwezig zijn (en dan begint de neiging om partij te kiezen voor de verdrukte Palestijnen – zeker in Gaza).

Willen confessionele vrijheid? Ja, ze willen vrijheid, maar ze willen vrijheid specifiek voor hun groep in combinatie met wat sympathie voor bepaalde andere confessionele, die verdrukt worden. Deze vrijheid mag ten koste gaan van groepen, die niet passen binnen de eigen religie en niet in aanmerking komen voor de barmhartigheid. Opgemerkt kan worden dat bij orthodox gelovigen (ook binnen het Christendom) de barmhartigheid naar andere religies minder sterk is dan bij meer seculiere gelovigen.

Liberalen kiezen voor het individu, dat een ander individu vrijheid gunt

De enige politieke stroming die dwars door groepen heen kijkt en zich richt op het individu is het liberalisme. Liberalen kiezen voor individuen, die zichzelf willen ontwikkelen en ook anderen toestaan om zichzelf te ontwikkelen.

In de beoordeling van het conflict tussen de Joden en de  Palestijnen zie je dat de liberalen geen positie weten te kiezen tussen het groepsdenken van socialisten, conservatieven en confessionelen. De mogelijkheid om te wijzen op de aanwezigheid of afwezigheid van de ruimte die de ene partij gunt aan de andere partij komt niet over het voetlicht, omdat de neiging bestaat om partij te kiezen tussen de ene groep of de andere groep.

Willen liberalen vrijheid? Ja, ze willen vrijheid, maar ze willen geen vrijheid voor individuen, die een ander de vrijheid misgunnen. Daarmee is ook voor liberalen de vrijheid niet onbeperkt.

Peter Lamberts