Er leeft onder veel mensen een wijdverbreid misverstand en dat is dat iedereen vrijheid wil. Helaas is dat niet zo. Uiteraard zijn er heel veel mensen, die vrijheid heel belangrijk vinden. Helaas zijn er ook best veel mensen, die hooguit hun eigen vrijheid belangrijk vinden. Het is wel vrijheid, maar het is niet hetzelfde. In de oorlog tussen Oekraïne en Rusland enerzijds en de oorlog tussen Israël en Hamas anderzijds komt dat verschil heel duidelijk in beeld. Laat mij u meenemen in mijn denkwijze.

De oorlog tussen Oekraïne en Rusland

Als je in deze oorlog zoekt naar de vraag hoe je tot vrijheid komt dan kun je 3 centrale vragen stelen rondom het thema: gunt de ene partij vrijheid aan de andere partij (of alleen aan zichzelf)?

Vraag 1: gunt de ene overheid vrijheid aan de burgers van de andere overheid?

Bij de beantwoording van deze vraag zie je heel duidelijk een verschil tussen de insteek van de Russische en de Oekraïense overheid. De Russische overheid gunt heel duidelijk geen vrijheid aan de Oekraïense burger, wil haar onderdrukken en schroomt er in de oorlog ook niet voor terug om via burgerdoelen haar militaire doelen te halen.

Tegelijkertijd zie je vanuit de Oekraïne het tegenovergestelde. De Oekraïense overheid verdedigt zich zeer punctueel conform het oorlogsrecht en richt zich uitsluitend op militaire doelen. Het is voor haar met de huidige drone-technologie heel makkelijk om de Russische agressie jegens haar burgerdoelen op dezelfde wijze te beantwoorden, maar dat doet ze niet.

Vraag 2: gunt de overheid in Rusland of Oekraïne vrijheid aan haar eigen burgers?

Ook hier zie je een duidelijk verschil. Poetin gebruikt zijn burgers uitsluitend om zijn eigen doelen te gebruiken. Terwijl hij zijn soldaten zonder enige scrupules de zgn. gehaktmolen instuurt is er voor de overige burgers helemaal niets qua democratie, onafhankelijke rechtspraak, vrijheid van meningsuiting of wat je ook maar aan liberale waarden kunt bedenken. De enige vrijheid in Rusland is de vrijheid van Vladimir Poetin en de mensen die hem naar de mond praten.

Aan de andere kant zet Zelenski alle middelen in om zijn soldaten zo veel mogelijk te ontzien én hij behandelt de krijgsgevangenen zoals het hoort. Het zwakke punt is het feit dat Oekraïne voor de oorlog te maken had met een hoge mate van corruptie en op diverse andere gebieden tekort geschoten werd om te voldoen aan de eisen van de Europese Gemeenschap, die de vrijheden van burgers moeten burgen. Zelenski is wel bezig om hier verbeteringen in aan te brengen, maar de oorlog maakt het onmogelijk om dit goed te toetsen.

Vraag 3: gunnen de vrienden van Rusland of Oekraïne vrijheid aan burgers?

Ook hier kun je de lijn van de vorige twee vragen probleemloos doortrekken. De vrienden van Rusland zijn landen waar de overheid haar eigen bevolking knecht. Zij hebben er dus ook geen enkele moeite mee dat Rusland zowel haar eigen burgers als de burgers van de Oekraïne in het ongeluk stort, want ze doen zelf precies hetzelfde.

Bij de Oekraïne zie je dat haar vrienden juist de vrijheid van burgers hoog in het vaandel hebben staan; zowel voor de Oekraïne als voor Rusland. Het probleem richting de Russische bevolking is alleen dat alle hulp wordt verstrekt via de overheid. In Rusland is dit niet mogelijk, omdat de Russische overheid zelf de vrijheid voor haar burgers blokkeert.

De oorlog tussen Israël en Gaza

Stellen we dezelfde vragen in de oorlog tussen Israël en Gaza dan zien we een heldere parallel en een heldere dissonant.

De parallel ligt bij Hamas/Rusland: zij gunnen de Israëlische bevolking geen vrijheid, zij gunnen hun eigen burgers geen vrijheid en hun vrienden (niet geheel toevallig dezelfde landen) vinden dat uitstekend.

Het verschil ligt bij Israël/Oekraïne: zij gunnen hun eigen bevolking wel vrijheid, ze gunnen de Gazanen geen vrijheid en hun vrienden gunnen zowel het volk van Israël als de Gazanen vrijheid. Het verschil zit dus in vraag 1 en daar zit de pijn voor de vrienden van Israël:

·         Het is volstrekt helder dat Israël gesteund moet worden, omdat zij een staatsvorm hebben, die voldoet aan de waarden waar deze vrienden aan hechten. Dit geldt des te meer, omdat Hamas alles doet waar deze vrienden van gruwen. Het is dus echt geen optie om anders te kiezen;

·         Daar waar in het conflict met Saddam Hoessein, Khadaffi of Poetin heel consciëntieus de burgerbevolking werd ontzien doet Israël geen enkele poging in haar handelen om de burgerbevolking van Gaza te ontzien (of de burgerbevolking in Libanon in de strijd tegen Hezbollah). Hiermee vervaagt het onderscheid met Hamas;

·         Zo ontstaat er rondom het handelen van Israël een verschil tussen de waarden, die door Israël worden gedeeld en een uitvoering in de oorlog die hier niet bij past. De vrienden van Hamas zitten wel met Hamas op één lijn en kunnen daarom de vrienden van Israël om de oren slaan met hun eigen waarden. Waarden waar Hamas en haar vrienden anderen dus wel op aanspreken, terwijl ze deze waarden zelf totaal niet onderschrijven. 

De handelswijze van Zelenski en Netanyahu (en Trump)

Daar komt nog een issue bij: waar iedereen ziet dat Zelenski – voor zover mogelijk in een oorlogssituatie – probeert om zijn land te hervormen richting de waarden van de Europese Unie zie je onder Netanyahu een tegengestelde ontwikkeling (ook voor 7 oktober al) ontstaan. Hiermee signaleer ik dus niet alleen een conflict rondom de tweede vraag, maar ontstaat er ook druk op de eerste vraag. Zo kan Hamas heel makkelijk de steun voor Israël en de twijfels over het handelen van Netanyahu en de druk op de 2e vraag aan elkaar koppelen. Het helpt dan niet als de grootste steunpilaar van Israël (de Verenigde Staten) een complete ommezwaai maakt waarbij ook daar de antwoorden op vraag 1 en 2 duidelijk onder druk staan en Netanyahu zich hier buitengewoon comfortabel bij voelt.

Zo ontstaat dus een conflict waarbij niet alleen de burgers in Gaza klem zitten, maar ook de Israëlische burgers stapje-bij-beetje in een richting gaan waar ze niet willen zijn. 

Peter Lamberts