Binnen het liberalisme is ‘vrijheid’ een centraal goed en tevens is het de enige politieke stroming, die de sturing vanuit burgers (bottom-up) vorm wil geven. Het is daarom verrassend dat liberalen toch vooral insteken op de gedachte dat ‘vrijheid’ wordt verzorgd door de overheid en dat de burger geen actieve rol heeft om ‘vrijheid’ actief te stimuleren voor een andere burger.

Het immigratie-dossier is een uitgelezen onderwerp waarop duidelijk wordt dat het voor individuele burgers heel goed mogelijk is om de vrijheid – die door de overheid wordt verzorgd – te blokkeren voor mede-immigranten of voor de Nederlandse gastheer. Het laat ook haarfijn zien dat burgers zich hier buitengewoon aan storen en dus feitelijk zouden willen dat de immigranten mee zouden helpen om de vrijheid in Nederland zoveel mogelijk ruimte te geven voor ons allemaal.

Deze manier van denken komt heel helder naar voren in 3 vragen:

1.       Wil een immigrant zelf vrijheid?

Los van de vraag welke immigranten je zou willen toelaten in Nederland durf ik te stellen dat iedere immigrant hierheen komt omdat hij vrijheid zoekt. Uiteraard geldt dit voor de politieke vluchteling, die in zijn eigen land niet zichzelf kan zijn (qua sekse, religie, politieke overtuiging etc.). Uiteraard geldt het ook voor de oorlogsvluchteling, die zich niet iedere dag wil afvragen of hij de volgende dag nog zal leven of dat zijn huis nog overeind zal staan. Het geldt echter ook voor de economische vluchteling, die zich niet iedere dag wil afvragen of hij die dag nog te eten of te drinken zal hebben. Tenslotte geldt het voor de medische vluchteling, die bij terugkeer in zijn eigen land niet die vrijheid zal hebben die we in Nederland kunnen bieden door de gebreken in zijn lichaam.

Niet iedere immigrant zal dezelfde ambitie hebben. Een economische vluchteling zal eerder tevreden zijn met een geregeld leven waar een politieke vluchteling of oorlogsvluchteling gebruik zal willen maken van de faciliteiten om zichzelf maximaal te ontplooien. Dit neemt niet weg dat iedere vluchteling, die naar Nederland komt zichzelf wil bevrijden van de beperkingen, die het leven in zijn eigen land voor hem in petto kan hebben.

2.       Gunt een vluchteling anderen ook vrijheid?

Als je uit eigen ervaring weet hoe het is om niet te kunnen doen wat je eigenlijk zou willen doen dan verwacht je dat juist deze mensen extra gemotiveerd zijn om te zorgen dat de mensen in hun omgeving niet dezelfde last hebben als de last, die zij zelf hebben achtergelaten. Dat is in veel gevallen ook zo, maar die gevallen halen het nieuws niet. Dat geldt wel voor vluchtelingen, die wel zelf alle vrijheid willen hebben, maar een ander geen vrijheid gunnen. Ze blokkeren dan actief de beschikbare vrijheid en dat valt ons op, omdat we allemaal beseffen dat hiermee ons belangrijkste bezit – vrijheid – in gevaar komt.

Een deel van de beperkingen is juridisch op te vangen (maar dan moet je het nog wel bewijzen en heb je het probleem dat een cel in Nederland beter is dan de onvrijheid in je eigen land), maar een deel is ook niet-juridisch. Een voorzichtige greep uit de situaties die het nieuws halen en als kenmerk hebben dat de ene persoon de vrijheid voor de andere persoon blokkeert:

·         Eerwraak is het meest extreme voorbeeld waarbij je de vrijheid van een ander blokkeert door iemand het leven te ontnemen. De complexiteit vanuit juridisch kader is daarbij dat de eerwraak zelf wel strafbaar is, maar de dreiging vooraf niet. Juist die dreiging vooraf maakt dat de onvrijheid voorafgaand aan de eerwraak dicht nadert aan de onvrijheid na de voltrekking;

·         Het is heel cru dat mensen die vluchten naar Nederland om wie ze zijn (qua gender of qua geloof) in Nederland worden geconfronteerd met mede-vluchtelingen, die deze vrijheid niet accepteren. Juist deze groep vluchtelingen gun je een humaan leven;

·         Bijvoorbeeld in de Eritrese gemeenschap zie je heel duidelijk dat de politieke vluchtelingen van verschillende politieke stromingen in Nederland hun oorlog ‘gewoon’ voortzetten. Hiermee blokkeren ze voor zichzelf én voor elkaar de mogelijkheid om dit politieke conflict te ontvluchten en een eigen leven op te bouwen (en wij krijgen ook een stuk onvrijheid mee). Daarbij zijn de excessen juridisch (weliswaar moeilijk) aan te pakken, maar de onderliggende wrijving niet;

·         Een grote irritatie voor heel veel autochtone Nederlanders (zowel direct betrokken als potentieel betrokken) betreft de kleine criminaliteit van (vaak) kansloze asielzoekers. Iedere diefstal, iedere ruzie, iedere keer zwart rijden, iedere aanranding en iedere – steeds verder groeiende – brutaliteit naar mede-immigranten en autochtone Nederlanders is een actie waarbij je de vrijheid van anderen beperkt.

Er zijn oneindig veel meer voorbeelden te noemen van grotere en kleinere situaties waarin Nederland wel vrijheid aanbiedt aan de vluchtelingen, maar waarin deze vluchtelingen actief vrijheid voor andere blokkeert of geen vinger uitsteekt om samen te zorgen dat iedereen in Nederland van nóg meer vrijheid kan genieten dan dat ze nu al heeft.

3.       Kunnen wij de migranten vrijheid geven?

Liberalen vinden het belangrijk om te zorgen dat je je talenten kunt ontdekken en ontplooien. Dan helpt het niet om iemand uit een bootje op de Middellandse Zee op te pikken en hier in een opvangplek te veroordelen tot een uitzichtloos bestaan. Vrijheid geven betekent ook dat je moet zorgen voor een keten waarin huisvesting, gezondheidszorg, veiligheid, opleidingsmogelijkheden en soortgelijke zaken zijn ingericht. Dat vraagt niet alleen om de inrichting van deze onderwerpen, maar ook het besef dat de mogelijkheden beperkt zijn. De vraag om daar de opvang op aan te passen is humaner dan om iedereen op te nemen en vervolgens buiten beeld uitzichtloos te laten voortleven.

Een humaan immigratiebeleid vanuit liberaal perspectief zet ‘vrijheid’ centraal. Hierbij geldt de mate waarin wij een vluchteling vrijheid kunnen bieden en ook de mate waarin vluchtelingen elkaar en ons vrijheid bieden. Wanneer iemand wel vrijheid wil ontvangen, maar niet bereid is om die vrijheid ook te gunnen aan een ander is de basis onder ieder liberaal beleid weggeslagen.

Met liberale groeten,

Peter Lamberts